โดย
ภายหลังศาลรัฐธรรมนูญมีมติให้นางสาวแพทองธาร ชินวัตร นายกรัฐมนตรี พ้นจากตำแหน่งนายกรัฐมนตรี คนที่ 31 ของประเทศไทย เพราะขาดคุณสมบัติ ฝ่าฝืนมาตรฐานจริยธรรมอย่างร้ายแรง จากกรณีคลิปเสียงสนทนากับสมเด็จ ฮุน เซน ประธานวุฒิสภากัมพูชา ส่งผลให้คณะรัฐมนตรี (ครม.) ทั้งคณะ ต้องพ้นจากตำแหน่งไปด้วย ตามรัฐธรรมนูญ 2560 มาตรา 167 (1) เป็นเหตุให้สภาผู้แทนราษฎร ต้องให้ความเห็นชอบบุคคลซึ่งสมควรได้รับแต่งตั้งเป็นนายกรัฐมนตรี คนที่ 32
สำหรับขั้นตอนการเลือกนายกรัฐมนตรี ตามรัฐธรรมนูญ 2560 มาตรา 159 มีดังนี้
1. พรรคการเมืองที่มีสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร (สส.) ในสภาฯ ไม่น้อยกว่า 5% (25 คน) สามารถเสนอชื่อแคนดิเดตนายกรัฐมนตรี จากบัญชีรายชื่อที่พรรคการเมืองเคยแจ้งไว้ในการเลือกตั้งทั่วไป ซึ่งตามรัฐธรรมนูญ 2560 มาตรา 88 กำหนดให้พรรคการเมืองส่งบัญชีรายชื่อแคนดิเดตนายกรัฐมนตรีได้ไม่เกิน 3 ชื่อ
โดยการเสนอชื่อผู้สมควรได้รับเลือกเป็นนายกรัฐมนตรี จะต้องเสนอชื่อผู้ที่มีคุณสมบัติและไม่มีลักษณะต้องห้าม ตามมาตรา 160 (1) มีสัญชาติไทยโดยการเกิด (2) มีอายุไม่ต่ำกว่า 35 ปี (3) สําเร็จการศึกษาไม่ต่ํากว่าปริญญาตรีหรือเทียบเท่า (4) มีความซื่อสัตย์สุจริตเป็นที่ประจักษ์ (5) ไม่มีพฤติกรรมอันเป็นการฝ่าฝืนหรือไม่ปฏิบัติตามมาตรฐานทางจริยธรรมอย่างร้ายแรง (6) ไม่มีลักษณะต้องห้ามตามมาตรา 98 (7) ไม่เป็นผู้ต้องคําพิพากษาให้จําคุก แม้คดีนั้นจะยังไม่ถึงที่สุด หรือมีการรอการลงโทษ เว้นแต่ในความผิดอันได้กระทําโดยประมาท ความผิดลหุโทษ หรือความผิดฐานหมิ่นประมาท (8) ไม่เป็นผู้เคยพ้นจากตําแหน่งเพราะเหตุกระทําการอันเป็นการต้องห้าม ตามมาตรา 186 หรือมาตรา 187 มาแล้วยังไม่ถึง 2 ปีนับถึงวันแต่งตั้ง
การเสนอชื่อแคนดิดเดตนายกรัฐมนตรีเพื่อให้สภาผู้แทนราษฎรลงมติเลือก จะต้องมี สส. รับรองด้วยจำนวนไม่น้อยกว่า 1 ใน 10 ของ สส. ทั้งหมดเท่าที่มีอยู่ในสภาฯ จากข้อมูล ณ วันที่ 1 สิงหาคม 2568 ของสำนักการประชุม สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร พบว่า ปัจจุบันมี สส. 492 คน ดังนั้น จำนวนผู้รับรองในการเสนอชื่อแคนดิเดตนายกรัฐมนตรี จะอยู่ที่ 50 คน
สำหรับพรรคการเมืองที่มี สส. ไม่น้อยกว่า 5% ที่มีสิทธิเสนอชื่อบุคคลให้ดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีและมีแคนดิเดตนายกรัฐมนตรีให้สภาฯ โหวตเลือกได้ ประกอบไปด้วย
- พรรคเพื่อไทย มี สส. 140 คน บัญชีรายชื่อแคนดิเดตนายกรัฐมนตรีเหลือ 1 คน คือ นายชัยเกษม นิติสิริ
เดิมพรรคเพื่อไทย เสนอแคนดิเดตนายกรัฐมนตรี 3 คน คือ นายเศรษฐา ทวีสิน นางสาวแพทองธาร ชินวัตร และนายชัยเกษม นิติสิริ ซึ่งนายเศรษฐาพ้นจากตำแหน่งนายกรัฐมนตรี จากการแต่งตั้งนายพิชิต ชื่นบาน เป็นรัฐมนตรีประจำสำนักนายกรัฐมนตรี ทั้งที่นายพิชิตเคยต้องคำพิพากษาจำคุก 6 เดือน ฐานละเมิดอำนาจศาล และนางสาวแพทองธาร พ้นจากตำแหน่งนายกรัฐมนตรี จากกรณีคลิปเสียงสนทนากับสมเด็จ ฮุน เซน
- พรรคภูมิใจไทย มี สส. 69 คน บัญชีรายชื่อแคนดิเดตนายกรัฐมนตรี มี 1 คน คือ นายอนุทิน ชาญวีรกูล
- พรรครวมไทยสร้างชาติ มี สส. 36 คน บัญชีรายชื่อแคนดิเดตนายกรัฐมนตรี มี 2 คน คือ พลเอก ประยุทธ์ จันทร์โอชา อดีตนายกรัฐมนตรี โดยปัจจุบัน พลเอก ประยุทธ์ ดำรงตำแหน่งเป็นองคมนตรี และ นายพีระพันธุ์ สาลีรัฐวิภาค
- พรรคประชาธิปัตย์ มี สส. 25 คน เป็นขั้นต่ำของพรรคที่จะเสนอแคนดิเดตนายกรัฐมนตรีได้พอดี บัญชีรายชื่อแคนดิเดตนายกรัฐมนตรี มี 1 คน คือ นายจุรินทร์ ลักษณวิศิษฏ์
อย่างไรก็ตาม แม้พรรครวมไทยสร้างชาติและพรรคประชาธิปัตย์ มีจำนวน สส. เพียงพอที่จะเสนอชื่อแคนดิเดตนายกรัฐมนตรี แต่การรวมเสียงเพื่อให้ได้ผู้รับรองที่ต้องอาศัยถึง 50 เสียง อาจไม่เพียงพอ จากปัญหาเสถียรภาพภายในพรรคที่แตกขั้ว
2. สภาฯ ลงมติเลือกนายกรัฐมนตรี จากผู้ได้รับการเสนอชื่อ โดยขั้นตอนการเลือกนายกรัฐมนตรีจะทำโดยเปิดเผย คือ ใช้วิธีการเรียกชื่อ สส. แต่ละคน และให้ สส. ลงคะแนนเลือกนายกรัฐมนตรี โดยผู้ที่ได้รับเลือก จะต้องมีคะแนนเสียงมากกว่ากึ่งหนึ่งของจำนวน สส. ทั้งหมดเท่าที่มีอยู่ของสภาผู้แทนราษฎร เมื่อมี สส. ทั้งหมด 492 คน เท่ากับว่าต้องได้คะแนนเสียงตั้งแต่ 247 เสียงขึ้นไปจึงจะได้รับเลือกเป็นนายกรัฐมนตรี
เช็กเสียง สส. ในสภาฯ ก่อนโหวตเลือกนายกรัฐมนตรี คนที่ 32
- พรรคประชาชน 143 คน
- พรรคเพื่อไทย 140 คน
- พรรคภูมิใจไทย 69 คน
- พรรครวมไทยสร้างชาติ 36 คน
- พรรคกล้าธรรม 25 คน
- พรรคประชาธิปัตย์ 25 คน
- พรรคพลังประชารัฐ 20 คน
- พรรคชาติไทยพัฒนา 10 คน
- พรรคประชาชาติ 9 คน
- พรรคไทยสร้างไทย 6 คน
- พรรคชาติพัฒนา 3 คน
- พรรคไทรวมพลัง 2 คน
- พรรคเป็นธรรม 1 คน
- พรรเสรีรวมไทย 1 คน
- พรรคประชาธิปไตยใหม่ 1 คน
- พรรคไทยก้าวหน้า 1 คน
ทัดดาว ทองอิ่ม ข่าว / เรียบเรียง
